Sposobów na to, żeby zastrzec karę umowną w umowie jest kilka. Ważne, żeby zrobić to w sposób skuteczny. Dziś przychodzę z dwiema rzeczami. Chcę Ci przypomnieć o tym, o czym już kiedyś pisałam, jeżeli chodzi o zastrzeżenie kary umownej w umowie i przypomnieć o jednym aspekcie jej określania w umowie, który może być problematyczny. Chodzi o ograniczenie górnej granicy kary umownej.

Przykład:

Wyobraź sobie, że jesteś, jako wykonawca, stroną umowy na wykonanie instalacji elektrycznej w kompleksie biurowym (budynek 1000 m kw.).  W umowie z zamawiającym jest postanowienie o karach umownych, które mogą być naliczone przez zamawiającego za opóźnienie w wykonaniu tych robót przez Ciebie. Kara umowna jest określona w taki sposób:

W przypadku opóźnienia przez Wykonawcę w wykonaniu przedmiotu umowy, Zamawiający może obciążyć Wykonawcę karą umowną w wysokości 0.1% wartości brutto wynagrodzenia, o którym mowa w par. 4 ust. 2 Umowy za każdy dzień opóźnienia.

Wyobraź sobie, że z powodu problemów z dostawcą surowca, nie mogłeś wykonać przedmiotu umowy na czas. Jesteś już  miesiąc w opóźnieniu z oddaniem prac. Zamawiający nalicza Ci za każdy dzień opóźnienia karę umowną, zgodnie z umową.

Czy może tak robić w nieskończoność?

Otóż nie.

I. Kara umowna powinna być zastrzeżona w taki sposób, żeby możliwe było określenie jej górnej granicy.

Określenie kary umownej w sposób opisany wyżej bez określenia jej górnej granicy nie spełnia wymogu z ustawy. Chodzi o określenie kwotowo kary umownej.

Wyrok SO w Łodzi z 31.10.2018 r., sygn. XIII Ga 642/18: Zgodnie z umową łączącą powódkę i pozwanego ad. 1 wykonawca zapłaci zamawiającemu karę umowną za niedotrzymanie terminu wykonania przedmiotu umowy lub etapu prac w wysokości 1,0% wynagrodzenia umownego za każdy dzień opóźnienia z winy wykonawcy. Taki zapis, nie wskazujący ani maksymalnej wysokości kary umownej, ani ostatecznego terminu, do którego jest naliczana, nie spełnia warunku wskazania określonej sumy, co czyni zapis § 8 ust. 1 pkt 1.1 umowy bezwzględnie nieważnym (art. 58 § 1 k.c.).

Powyższy wyrok opiera się na dość ugruntowanym poglądzie wyrażanym przez Sąd Najwyższy, odnośnie takiego ujęcia kary umownej w umowie, który tworzy zobowiązanie wieczne: wyrok SN z 22.10.2015 r., sygn. IV CSK 687/14, wyrok SN z 02.06.2016 r., sygn. I CSK 506/15, wyrok SN z 08.02.2007 r., sygn. I CSK 420/06.

Żeby było ciekawie, jednocześnie z mojej praktyki sądowej, wynika co innego. Mianowicie, w sytuacji kiedy kara umowna ujęta jak wyżej, w moim przykładzie naliczana była tylko do dnia rozwiązania umowy z powodu opóźnienia, była uznawana za roszczenie zasadne. A sąd nieważność czynności prawnej bierze pod uwagę z urzędu.

Należy mieć jednak na uwadze, że „co sąd to obyczaj” i moja praktyka może nie pokrywać się z praktyką sądu do jakiej trafi Twoja sprawa.

A teraz krótkie podsumowanie innych ważnych kwestii związanych z prawidłowym określeniem kary umownej w umowie.

II. Kara umowna musi być zastrzeżona za niewykonanie zobowiązania niepieniężnego.

Przykładowo:

1. nie odebranie towaru przez kupującego (w przypadku umowy sprzedaży, dostawy)
2. nie oddanie przez najemcę lokalu po rozwiązaniu umowy najmu
3.  oddanie dzieła po terminie (umowy o wykonanie strony internetowej, umowy o wykonanie mebli na zamówienie)
4. nie wykonanie robót budowlanych w terminie ustalonym w umowie

III. Kara umowna nie może być karą pośrednio za niewykonanie zobowiązania pieniężnego

Przykład: Kara umowna za przedwczesne rozwiązanie umowy najmu, z powodu braku płatności za najem

IV. Kara umowna nie powinna być zastrzeżona za niewykonanie zobowiązania niepieniężnego ale wtórnego względem głównego zobowiązania z umowy

Przykład: Zastrzeżenie w umowie najmu bardzo wysokich kar na rzecz wynajmującego za brak poinformowania o zmianie właścicielskiej po stronie najemcy.

Obowiązek ten nie jest w ogóle obowiązkiem wynikającym z samego stosunku najmu, a jedynie dodatkowym obowiązkiem umownym. Jeżeli do tego dodamy:

1. możliwość wypowiedzenia umowy najmu z powodu braku poinformowania przez najemcę o tym fakcie,i
2. to z kolei będzie traktowane jako wypowiedzenie umowy z winy najemcy, a
3. umowa będzie umożliwiała nałożenie przez wynajmującego na najemcę kary umownej

takie zastrzeżenie kary umownej może być uznane przez sąd za nieważne.

V. Nie można jednocześnie żądać kary umownej za opóźnienie w wykonaniu umowy i za odstąpienie od umowy z powodu opóźnienia.

Uchwała SN z 18.07.2012 r., sygn. II CZP 39/12: Roszczenie o zapłatę kary umownej na wypadek zwłoki lub opóźnienia nie przysługuje stronie odstępującej od umowy wzajemnej, jeżeli w umowie zastrzeżono również taką karę w związku z odstąpieniem od umowy.

**********

Autor: Magdalena Bojaryn, radca prawny dla biznesu, przedsiębiorca.

Napisałam ten wpis, jak zawsze, żeby ułatwić Ci życie. Jeżeli uważasz, że jest przydatny, możesz go udostępnić przez FB lub LinkedIn. Będzie mi bardzo miło.

Jeżeli chcesz być na bieżąco możesz polubić naszą kancelarię na FB: Biznesove Kancelaria Radców Prawnych Kacprzyk Bojaryn. Możesz również dołączyć do nas na LinkedIn: Biznesove.

Znajdziesz mnie tutaj: Magdalena Bojaryn Facebook, Magdalena Bojaryn LinkedIn

Otagowane jako: kara umowna, nieważność określenia kary umownej w umowie, odstąpienie od umowy, ograniczenie odpowiedzialności, określenie kary umownej w umowie, skuteczne zastrzeżenie kary umownej, umowa dostawy, umowa najmu, umowa sprzedaży, wypowiedzenie umowy najmu z winy najmecy